:: ::

            Αναξαγόρας, μια παλιά και ξεχασμένη ιστορία...

  Όταν θελεις να αγορασεις σι-ντι πας στο σινταδικο και οχι στου χασαπη. Οταν θελεις να χτισεις σπιτι φωναζεις εναν οικοδομο και οχι τις μαζορετες. Οταν θελεις να ακουσεις ηλεκτρονικη μουσικη, πας σε ενα κλαμπ και ακους καποιον tsuyoshi και οχι τον επιπλοποιο.

Ομοιως οταν θελεις να μαθεις θεολογια ρωτας εναν θεολογο και οχι εναν πολιτικο μηχανικο. Ενας πυρηνικος φυσικος μπορει να ειναι πολυ καλος στο να φτιαχνει ατομικες βομβες...δεν ειναι ομως το καταλληλο ατομο για να σου διδαξει ηθικη.

Κι ενας μαθηματικος μπορει να ειναι πολυ καλος στο να λυνει μαθηματικα προβληματα, δεν ειναι ομως φιλοσοφος.

Υπηρχε καποτε μια εποχη οπου οι ανθρωποι ηξεραν ακομη να σκεφτονται και το διδασκοντουσαν κι ολας. Σε εκεινη την εποχη υπηρχε ενας θεσμος. Ο θεσμος αυτος οριζε οτι ολοι οι φιλοσοφουντες ειχαν την υποχρεωση να καταθετουν ενα συγγραμμα στο πρυτανειο, οπου ο καθενας ανεπτυσσε τις δικες του θεσεις περι κοσμου, φυσεως και Θεων. Οι προϋποθεσεις ηταν απλες. Πρωτα απο ολα επρεπε να αναπτυσσει εντελως δικη του αποψη. Δεν επρεπε να επαναλαβει προηγουμενες αποψεις που ειχαν αναπτυχθει σε προηγουμενες εργασιες, εξυπηρετωντας ετσι την διαφορετικοτητα και την καινοτομια στη σκεψη. Επρεπε να τεκμηριωσει λογικα την αποψη του. Δεν ειχε σημασια να την αποδειξει ουτε να εχει πρακτικη εφαρμογη. Δεν χρειαζοταν να αποδεχεται ή να πρεσβεύει την αποψη του αυτη. Ο σκοπος αλλωστε ηταν να αναπτυσσεται η σκεψη με καινοτομια και με τεκμηριωση. Αυτος ηταν ο θεσμος των Κοσμοειδωλων.

Οι εργασιες εκεινες ειχε επικρατησει να τιτλοφορουνται "Περι φυσεως" στην ελληνικη γραμματεια. Σιγα-σιγα κι επειδη καθε φορα επρεπε να ειναι εντελως νεα η καθε αποψη, ολα οσα μπορουσαν να ειπωθουν εφτασαν σε κορεσμο και απο ενα σημειο και μετα αρχισαν οι παραδοξολογιες. Ετσι τα κοσμοειδωλα σταδιακα εχασαν τη συνδεση τους με τον κοσμο. Τοτε το θεμα των εργασιων στραφηκε προς τους κοινωνικους προβληματισμους και οταν και αυτο κορεστηκε με τη σειρα του, οι εργασιες στραφηκαν προς την ανθρωπινη συμπεριφορα.

Γυρω στον 6ο αι. ζουσε ενας ανθρωπος που λεγοταν Αναξαγορας. Παρολο που ειχε ερθει στην Αθηνα, δεν εβλεπε τον εαυτο του σαν Ελληνα αλλα σαν Ιωνα. Επισης δεν εβλεπε ευνοϊκα τη συνδεση των ιωνικων πολεων στα παραλια της μικρας Ασιας με την υπολοιπη Ελλαδα. Ο ιδιος προτιμουσε να βλεπει την πολη του ως κοσμοπολιτικο κεντρο της εποχης, υπο περσικη σατραπεια. Παρολα αυτα κι αυτος δεν εβλεπε με καλο ματι τους Μηδες και οταν οι γονεις του μηδισαν, οπου και απεκτησαν πολλα χρηματα, εκεινος τα απερριψε.

Ηρθε στην Αθηνα και μαλιστα εγινε φιλος με τον Περικλη. Ο Αναξαγορας ηταν ενας πολυ καλος μαθηματικος και σαν τετοιος ελυσε πολλα μαθηματικα προβληματα της εποχης του. Οταν ομως ηρθε η ωρα να καταθεσει το δικο του συγγραμα, συμφωνα με τον θεσμο των κοσμοειδωλων, σχηματισε την ακολουθη θεωρια, εισαγοντας για πρωτη φορα στην Ελληνικη Σκεψη την τελολογικη αιτιοκρατια.

Προσπαθωντας να δωσει τη δικη του εικονα για τον κοσμο και την ουσια ή τις ουσιες που αποτελουν τα πραγματα, εκανε τους εξης συλλογισμους.
Θεωρουσε οτι ο κοσμος στον οποιο ζουσε ειναι ψευτικος και οτι δεν μπορουσε να εμπιστευεται τις αισθησεις του. Αφου ο κοσμος αυτος ειναι ψευτικος υπαρχει τουλαχιστον ενας ακομη κοσμος που να ειναι αληθινος.

Επειδη ομως συλλογιστηκε οτι απο το ψευτικο δεν μπορει κανεις να γνωρισει το αληθινο, θεωρησε οτι υπαρχουν απειροι κοσμοι ψευτικοι ή αληθινοι. Αναφορικα με την ουσια των πραγματων, θεωρησε οτι η υλη μπορει να διαιρεθει σε πολυ μικρα μερη, ωσπου καποια στιγμη να φτασει στο μικροτερο τεμαχιο το οποιο ειναι α-υλο. Αυτο το ονομασε "νου", την απολυτη ουσια.

Κατοπιν θεωρησε οτι ο "νους", αυτο το ψυχρο και απροσωπο απολυτο α-υλο πραγμα ειναι η ουσια που θετει την υλη σε κινηση. Ο "νους" ειναι που αποφασιζει για ολα και που δινει μορφη στην υλη. Επειδη επρεπε ομως να αιτιολογησει πως ο "νους" εθετε την υλη σε κινηση, χωρις ουσιαστικα να συνδεεται μαζι της (αφου ειναι α-υλος) εφευρε τους "μεσαζοντες", στοιχεια-μεσολαβητες αναμεσα στον "νου" και την υλη. Επισης αιτιολογησε την ελλειψη προσδιορισμου των "μεσαζοντων" λεγοντας οτι δεν μπορουν να γινουν αντιληπτα απο τους ανθρωπους, ιδιως μια και ο κοσμος ειναι ψευτικος.

Μονον σε ελαχιστους ανθρωπους μπορουσε ο "νους" να αποκαλυφθει. Για τους υπολοιπους ηταν απροσιτος και ετσι οι περισσοτεροι ανθρωποι δεν μπορουσαν και δεν θα γνωριζαν ποτε τη φυση του κοσμου. Οσο για τον "νου" αποφασιζε για τα παντα, γνωριζε τα παντα, ηταν το Απολυτο ενα και ολα ηταν προκαθορισμενα λογω του Απολυτου "νου".

Συνεχιζοντας το συλλογισμο του λοιπον, θεωρησε οτι μια και ολα ηταν προκαθορισμενα και μια και οι περισσοτεροι ανθρωποι δεν ηταν δυνατον να γνωρισουν τον "νου" (συνεπως και τον "αληθινο" κοσμο) δεν ηταν υπευθυνοι για τις πραξεις τους και καμια τους πραξη δεν ειχε τελικα σημασια. Αφου ολα ηταν προκαθορισμενα απο τον "νου" και οι περισσοτεροι ανθρωποι δεν γινοταν να γνωριζουν...

Ο Αναξαγορας ηταν μελος του ευρυτερου Πυθαγορειου κυκλου αλλα δεν εγινε δεκτος στο εσωτερικο του γιατι θεωρηθηκε ασεβης ως προς τους Θεους. Δεν δεχοταν Θεους αλλωστε και θεωρουσε την υλη ψυχρη και αψυχη, ενω τον α-υλο "νου" ως το μονο αληθινο Απολυτο ενα που τη μορφοποιει. Θεωρουσε οτι μονο ενα Απολυτο μπορουσε να υπαρχει, επηρεασμενος απο το κοσμοειδωλο του Παρμενιδη που πρωτος ειχε διατυπωσει την θεωρια του "ολα ειναι ενα" (σημειωση: την τοσο δημοφιλη σημερα θεωρια)

Οταν κατεθεσε το συγγραμα του, κατηγορηθηκε για ασεβεια προς τους Θεους και εξοριστηκε απο την Αθηνα. Τοτε πηγε στη Λαμψακο και ανοιξε σχολη εκει, οπου διδασκε τις θεωριες του. Αθελα του ενεπνεε τετοια αισθηματα ματαιοτητας στους μαθητες του που μερικοι επιδοθηκαν σε τελετουργικες αυτοκτονιες. Προσπαθουσαν να φερουν τον εαυτο τους σε καποια συνειδησιακη κατασταση οπου πιστευαν οτι συντονιζοταν με τον "νου" και αυτοκτονουσαν τοτε, σε μια αποπειρα να ενωθουν μαζι του. Ο Αναξαγορας διδασκε οτι ο "νους" ειναι το μονο αληθινο ενω ο κοσμος που ζουσε ηταν ψευτικος, ωθωντας σε μια ταση αναχωρητισμου (σημειωση: μια αναλογη τετοια ταση διεπει τα περισσοτερα ψευτο-ινδικα κινηματα σημερα). Ειχε κανει τους μαθητες του να μην μπορουν να εμπιστευονται τις αισθησεις τους και να πιστευουν στο προκαθορισμενο.

Οταν ο Περικλης τον ξανακουβαλησε στην Αθηνα, κατηγορηθηκε απο τους πολιτικους αντιπαλους του Περικλη για φιλομηδισμο. Καταδικαστηκε σε θανατο και ο Περικλης με παρεμβαση του, του εσωσε τη ζωη. Εδω που τα λεμε οι συγκεκριμενες κατηγοριες στο προσωπο του Αναξαγορα ηταν ανυποστατες και ειχαν κατασκευαστει απο ατομα που πραγματι φιλομηδιζαν. Αυτα εγιναν οταν ο Αναξαγορας ηταν σε ηλικια 66 ετων. Τοτε ηταν που ο Αναξαγορας επεσε θυμα της ιδιας του της θεωρησης και επαθε ιδεοληψια. Αρχισε να πιστευει οτι ηταν προκαθορισμενο να μηδισει και οτι θα τον σκοτωναν για αυτο. Επισης οτι ο ιδιος δεν μπορουσε να κανει τιποτε για αυτο παρα να υποταχθει.

Τελικα ο Αναξαγορας μηδισε σε ηλικια 72 ετων. Πώς; Το πιστεψε. Ετσι (για να βγει και η ιδεοληψια του αληθινη) εβαλε να τον σκοτωσουν...

Μετα το θανατο του, εμφανιστηκαν (στη μικρα Ασια) οι λεγομενοι Αναξαγοριτες. Πιστευαν οτι ολα ειναι προκαθορισμενα, ματαια και οτι καμια τους πραξη δεν ειχε σημασια (σημειωση: η πιστη του προκαθορισμενου ειναι πολυ δημοφιλης στους σημερινους αραβες-μουσουλμανους) . Οι Αναξαγοριτες επιδιδονταν δε σε ακραιες πραξεις οπως φονους και κατοπιν πτωματοφαγια. Πιστευαν οτι μετα το θανατο, φευγει μια αϋλη υποσταση η οποια επιστρεφει στον νου, ενω η υπολοιπη ενεργεια μενει στο σωμα, και οτι μπορουσαν οι ιδιοι να την λαβουν τρωγοντας το (σημειωση: μια φημη στους σημερινους εσωτερικους κυκλους θελει καποιους να εφαγαν το σωμα γνωστης δολοφονηθεισας πριγκηπισσας, πριν απο λιγα χρονια)

Βεβαια ο καημενος ο Αναξαγορας δεν σκοτωσε ποτε του κανεναν και ως μαθηματικο τον τιμουμε -αλλα μεχρι εκει. Στις φιλοσοφικες του αποψεις ηταν ασεβης ως προς τους Θεους.

Οι αποψεις του ειχαν υποστηρικτες και στον Ελλαδικο χωρο, σε σημειο που ο Αριστοτελης καπου 150 χρονια αργοτερα, σε μια προσπαθεια του να καθαρισει την παρανοια, υποστηριξε οτι ο Αναξαγορας οταν ελεγε "νου" εννοουσε τις διανοιες των ανθρωπων οπως αντιλαμβανονται και δομουνε τους κοσμους τους. Ο Αριστοτελης ηταν επισης εκεινος που βημα προς βημα ανετρεψε τους ισχυρισμους του Παρμενιδη (οτι ολα ειναι ενα) ως αλογους και αυτοαναιρουμενους. Ετσι ομως, αντι η παρανοια να συνεχιστει με αποτελεσμα την καταστροφη των συγγραματων του Αναξαγορα, αυτα επεζησαν μεχρι τον Πλουταρχο. Ο Πλουταρχος επισης αναφερθηκε σε αυτα, κριτικαροντας τα φυσικα. Ομως ετσι εφτασαν μεχρι τον Σεξτο και απο εκει στους νεο-πλατωνικους. Οποτε και απο τους νεο-πλατωνικους περασαν στα χερια των χριστιανων.

Οι χριστιανοι βεβαια κατεστρεψαν τα συγγραμματα του Αναξαγορα μια και οι ιδιοτητες του απροσωπου "νου" δεν συμφωνουσαν με τη δικη τους εικονα περι μονου-θεου. Παρολα αυτα η φιλοσοφικη του θεωρηση επεζησε και ισως να ειναι υπευθυνη για τη φιλοσοφικη θεωρηση των προ-ντεσαντικων (και κατοπιν του "κυριου" Ντε Σαντ) κατα την περιοδο των κινηματων του Διαφωτισμου στην Ευρωπη.

Αυτα...

Πέρσεια Εκάτη - Αστρολογικόν